کد مطلب:231614 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:174
احتجاج حضرت رضا با فقهاء و اهل کلام
11 - حسن بن جهم گوید: روزی در مجلس مامون بودم و علی بن موسی
[ صفحه 648]
الرضا هم در آنجا بودند، فقهاء و اهل كلام از فرق مختلف در آن مجلس گرد هم آمده و گفتگوها در آن مجلس انجام می گرفت.
یكی از حاضران گفت: یابن رسول الله امامت به چه چیز ثابت می گردد و مدعی آن را از كجا باید شناخت؟ حضرت رضا علیه السلام فرمود: با نص و دلیل، گفت: پس امام را از چه راه باید شناخت؟
حضرت رضا علیه السلام فرمود: امام را با علم و استجابت دعایش باید شناخت. گفت: شما اخبار آینده را از كجا می دانید؟
فرمود: ما از حضرت رسول صلی الله علیه و آله علم به آینده را فرا گرفته ایم، و این علم را از یكدیگر به ارث می بریم گفت؟ پس شما مطالب و اخباری كه در دلهای مردم است از كجا می توانید درك كنید، و نیات مردم را چگونه به دست می آورید و از آن اطلاع دارید.
حضرت رضا علیه السلام فرمود: مگر گفته حضرت رسول صلی الله علیه و آله را نشنیده ای كه فرموده: از فراست مؤمن بترسید كه او به نور خداوند می نگرد. گفت آری ما این حدیث را شنیده ایم فرمود: هیچ مؤمنی نیست مگر اینكه فراستی دارد و به اندازه ی ایمانش و بصیرت و دانائیش به امور توجه دارد.
خداوند در ائمه اهل بیت آن نور را قرار داده و نوری كه در وجود آنان هست به اندازه تمام نورهائی كه در مومنین قرار داده می باشد.
خداوند متعال در قرآن مجید فرموده: «ان فی ذلك لآیات للمتوسمین» نخستین متوسم رسول خدا صلی الله علیه و آله می باشد و سپس امیرالمؤمنین و بعد حسن و حسین و امامان از فرزندان حسین علیهم السلام تا روز قیامت.
راوی گوید: مامون به آن حضرت نگاه كرد و گفت: یا اباالحسن از آنچه خداوند به اهل بیت داده ما را مطلع كنید.
امام رضا فرمود: خداوند متعال ما را با روح مقدس خود مؤید ساخته است
[ صفحه 649]
این روح از فرشتگان نیست و جز با پیغمبر ما با پیغمبر دیگری نبوده است، و با ائمه اطهار نیز می باشد و آنان را تایید و توفیق می دهد، و آن روح عمودی از نور است كه بین ما و خداوند می باشد.
مامون بار دیگر گفت: یا اباالحسن شنیده ام گروهی درباره ی شما غلو دارند و شما را از مقامی كه دارید تجاوز می دهند.
امام رضا علیه السلام فرمود: پدرم از پدرانش از علی علیهم السلام روایت كرده كه گفت: حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمودند: مرا از آنچه هستم بالاتر نبرید، خداوند متعال را سالها بندگی كردم تا آنگاه كه مرا به عنوان نبوت انتخاب كرد و برگزید، پس من قبل از اینكه پیغمبر باشم بنده او هستم.
خداوند متعال در قرآن مجید فرمود: «ما كان لبشبر أن یؤتیه الله الكتاب و الحكم و النبوة ثم یقول للناس كونوا عبادا لی من دون الله و لكن كونوا ربانیین بما كنتم تعلمون الكتاب و بما كنتم تدرسون، و لا یأمركم أن تتخذوا الملائكة و النبیین أربابا أیأمركم بالكفر بعد اذ أنتم مسلمون».
علی علیه السلام فرمود: دو دسته درباره ی من به هلاكت خواهند افتاد و گمراه خواهند شد، دوستی كه در دوستیش افراط كند و مرا از حد خود تجاوز دهد، و دشمنی كه مرا مبغوض دارد و از مقامی كه خداوند برای من معین كرده پائین بیاورد، و من از این هر دو فرقه بیزار هستم و به خداوند متعال از آنها شكایت دارم.
ما از كسانی كه درباره ما غلو كنند برائت داریم همانطور كه عیسی بن مریم علیه السلام از نصاری برائت دارد.
خداوند متعال در قرآن مجید فرمود: «و اذ قال الله یا عیسی بن مریم أانت قلت للناس اتخذونی و امی الهین من دون الله قال سبحانك ما یكون لی أن أقول ما لیس
[ صفحه 650]
لی بحق ان كنت قلته فقد علمته تعلم ما فی نفسی و لا أعلم ما فی نفسك انك أنت علام الغیوب ما قلت لهم الا ما أمرتنی به أن اعبدوا الله ربی و ربكم و كنت علیهم شهیدا ما دمت فیهم فلما توفیتنی كنت أنت الرقیب علیهم و أنت علی كل شی ء شهید».
و نیز فرمود: «لن یستنكف المسیح ان یكون عبدا لله و لا الملائكة المقربون» و فرمود: «ما المسیح بن مریم الا رسول قد خلت من قبله الرسل و امه صدیقة كانا یأكلان الطعام».
معنی آن این است كه آن ها قضاء حاجت می كردند و مانند سایر مردم از آنها بول و غائط دفع میشد، هر كس برای پیغمبران و امامان ادعای خدائی كند و یا برای امامان ادعای نبوت نماید كافر است، و اگر برای غیر امامان نیز ادعای امامت كند ما در دنیا و آخرت از آنها بیزار هستیم.
مامون گفت: یا اباالحسن عقیده شما درباره ی رجعت چیست؟
فرمود: رجعت حق است و در امت های گذشته نیز بوده است و در قرآن نیز آمده، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر چه در امت های گذشته روی داده در این امت نیز روی خواهد داد.
سپس فرمود: هر گاه مهدی كه از فرزندان من می باشد ظهور كند عیسی علیه السلام با وی نماز خواهد گذارد.
حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود: اسلام در آغاز غریب بود و بار دیگر غریب خواهد شد و خوشا به حال غرباء گفته شد یا رسول الله بعد از آن چه خواهد شد فرمود: حق به حق دار خواهد رسید.
مامون پرسید نظر شما درباره ی تناسخ چیست؟
فرمود: هر كس به تناسخ عقیده داشته باشد به خداوند بزرگ كافر شده است
[ صفحه 651]
و بهشت و دوزخ را تكذیب كرده است.
مامون گفت پس عقیده شما درباره ی مسوخات چیست؟
حضرت رضا علیه السلام فرمود: مسوخات گروهی بودند كه خداوند بر آنان غضب و آنها را مسخ نمود، و آن قوم سه روز زندگی كردند و بعد مردند و از آنها نسلی هم باقی نمانده است، اكنون هر چه بوزینه و خوك و غیر آنان از حیواناتی كه مسخ شده اند گوشت آنها حرام و قابل خوردن نیست.
مامون گفت: یا اباالحسن خداوند، مرا بعد از تو باقی نگذارد، به خداوند سوگند علم درست در نزد شما اهل بیت می باشد، و علوم پدرانت اینك در دست تو می باشد خداوند به تو از اسلام و مسلمانان جزای نیك بدهد.
حسن بن جهم گوید پس از اینكه حضرت رضا علیه السلام از مجلس مامون بیرون شدند و به منزل خود رفتند، من نیز دنبال او رفتم و با وی وارد منزل شدم و گفتم: یابن رسول الله سپاس خداوندی را سزاست كه گفتگوی شما امروز نتیجه خوبی داد و مامون از شما تجلیل كرد و گفته های شما را پذیرفت و بر احترام و موقعیت شما افزود.
حضرت رضا علیه السلام فرمود ای فرزند جهم از این گفته ها مغرور نباش و فریب مامون را نخور، اگر چه او امروز مرا مورد تكریم و احترام قرار داد و سخنان مرا گوش كرد، و لیكن بدان او در همین نزدیكی ها مرا با زهر جفا خواهد كشت و به من ظلم و ستم روا خواهد داشت. و این موضوع از پدرانم از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده و شما این حدیث را از دیگران حفظ كن و جائی نقل و منتشر نساز.
حسن بن جهم گوید من این مطلب را در جائی نقل نكردم تا آن گاه كه در
[ صفحه 652]
طوس درگذشت و با زهر جفا شهید شد و در قصر حمید بن قحطبه در كنار قبر هارون دفن شد.
[ صفحه 648]
الرضا هم در آنجا بودند، فقهاء و اهل كلام از فرق مختلف در آن مجلس گرد هم آمده و گفتگوها در آن مجلس انجام می گرفت.
یكی از حاضران گفت: یابن رسول الله امامت به چه چیز ثابت می گردد و مدعی آن را از كجا باید شناخت؟ حضرت رضا علیه السلام فرمود: با نص و دلیل، گفت: پس امام را از چه راه باید شناخت؟
حضرت رضا علیه السلام فرمود: امام را با علم و استجابت دعایش باید شناخت. گفت: شما اخبار آینده را از كجا می دانید؟
فرمود: ما از حضرت رسول صلی الله علیه و آله علم به آینده را فرا گرفته ایم، و این علم را از یكدیگر به ارث می بریم گفت؟ پس شما مطالب و اخباری كه در دلهای مردم است از كجا می توانید درك كنید، و نیات مردم را چگونه به دست می آورید و از آن اطلاع دارید.
حضرت رضا علیه السلام فرمود: مگر گفته حضرت رسول صلی الله علیه و آله را نشنیده ای كه فرموده: از فراست مؤمن بترسید كه او به نور خداوند می نگرد. گفت آری ما این حدیث را شنیده ایم فرمود: هیچ مؤمنی نیست مگر اینكه فراستی دارد و به اندازه ی ایمانش و بصیرت و دانائیش به امور توجه دارد.
خداوند در ائمه اهل بیت آن نور را قرار داده و نوری كه در وجود آنان هست به اندازه تمام نورهائی كه در مومنین قرار داده می باشد.
خداوند متعال در قرآن مجید فرموده: «ان فی ذلك لآیات للمتوسمین» نخستین متوسم رسول خدا صلی الله علیه و آله می باشد و سپس امیرالمؤمنین و بعد حسن و حسین و امامان از فرزندان حسین علیهم السلام تا روز قیامت.
راوی گوید: مامون به آن حضرت نگاه كرد و گفت: یا اباالحسن از آنچه خداوند به اهل بیت داده ما را مطلع كنید.
امام رضا فرمود: خداوند متعال ما را با روح مقدس خود مؤید ساخته است
[ صفحه 649]
این روح از فرشتگان نیست و جز با پیغمبر ما با پیغمبر دیگری نبوده است، و با ائمه اطهار نیز می باشد و آنان را تایید و توفیق می دهد، و آن روح عمودی از نور است كه بین ما و خداوند می باشد.
مامون بار دیگر گفت: یا اباالحسن شنیده ام گروهی درباره ی شما غلو دارند و شما را از مقامی كه دارید تجاوز می دهند.
امام رضا علیه السلام فرمود: پدرم از پدرانش از علی علیهم السلام روایت كرده كه گفت: حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمودند: مرا از آنچه هستم بالاتر نبرید، خداوند متعال را سالها بندگی كردم تا آنگاه كه مرا به عنوان نبوت انتخاب كرد و برگزید، پس من قبل از اینكه پیغمبر باشم بنده او هستم.
خداوند متعال در قرآن مجید فرمود: «ما كان لبشبر أن یؤتیه الله الكتاب و الحكم و النبوة ثم یقول للناس كونوا عبادا لی من دون الله و لكن كونوا ربانیین بما كنتم تعلمون الكتاب و بما كنتم تدرسون، و لا یأمركم أن تتخذوا الملائكة و النبیین أربابا أیأمركم بالكفر بعد اذ أنتم مسلمون».
علی علیه السلام فرمود: دو دسته درباره ی من به هلاكت خواهند افتاد و گمراه خواهند شد، دوستی كه در دوستیش افراط كند و مرا از حد خود تجاوز دهد، و دشمنی كه مرا مبغوض دارد و از مقامی كه خداوند برای من معین كرده پائین بیاورد، و من از این هر دو فرقه بیزار هستم و به خداوند متعال از آنها شكایت دارم.
ما از كسانی كه درباره ما غلو كنند برائت داریم همانطور كه عیسی بن مریم علیه السلام از نصاری برائت دارد.
خداوند متعال در قرآن مجید فرمود: «و اذ قال الله یا عیسی بن مریم أانت قلت للناس اتخذونی و امی الهین من دون الله قال سبحانك ما یكون لی أن أقول ما لیس
[ صفحه 650]
لی بحق ان كنت قلته فقد علمته تعلم ما فی نفسی و لا أعلم ما فی نفسك انك أنت علام الغیوب ما قلت لهم الا ما أمرتنی به أن اعبدوا الله ربی و ربكم و كنت علیهم شهیدا ما دمت فیهم فلما توفیتنی كنت أنت الرقیب علیهم و أنت علی كل شی ء شهید».
و نیز فرمود: «لن یستنكف المسیح ان یكون عبدا لله و لا الملائكة المقربون» و فرمود: «ما المسیح بن مریم الا رسول قد خلت من قبله الرسل و امه صدیقة كانا یأكلان الطعام».
معنی آن این است كه آن ها قضاء حاجت می كردند و مانند سایر مردم از آنها بول و غائط دفع میشد، هر كس برای پیغمبران و امامان ادعای خدائی كند و یا برای امامان ادعای نبوت نماید كافر است، و اگر برای غیر امامان نیز ادعای امامت كند ما در دنیا و آخرت از آنها بیزار هستیم.
مامون گفت: یا اباالحسن عقیده شما درباره ی رجعت چیست؟
فرمود: رجعت حق است و در امت های گذشته نیز بوده است و در قرآن نیز آمده، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر چه در امت های گذشته روی داده در این امت نیز روی خواهد داد.
سپس فرمود: هر گاه مهدی كه از فرزندان من می باشد ظهور كند عیسی علیه السلام با وی نماز خواهد گذارد.
حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود: اسلام در آغاز غریب بود و بار دیگر غریب خواهد شد و خوشا به حال غرباء گفته شد یا رسول الله بعد از آن چه خواهد شد فرمود: حق به حق دار خواهد رسید.
مامون پرسید نظر شما درباره ی تناسخ چیست؟
فرمود: هر كس به تناسخ عقیده داشته باشد به خداوند بزرگ كافر شده است
[ صفحه 651]
و بهشت و دوزخ را تكذیب كرده است.
مامون گفت پس عقیده شما درباره ی مسوخات چیست؟
حضرت رضا علیه السلام فرمود: مسوخات گروهی بودند كه خداوند بر آنان غضب و آنها را مسخ نمود، و آن قوم سه روز زندگی كردند و بعد مردند و از آنها نسلی هم باقی نمانده است، اكنون هر چه بوزینه و خوك و غیر آنان از حیواناتی كه مسخ شده اند گوشت آنها حرام و قابل خوردن نیست.
مامون گفت: یا اباالحسن خداوند، مرا بعد از تو باقی نگذارد، به خداوند سوگند علم درست در نزد شما اهل بیت می باشد، و علوم پدرانت اینك در دست تو می باشد خداوند به تو از اسلام و مسلمانان جزای نیك بدهد.
حسن بن جهم گوید پس از اینكه حضرت رضا علیه السلام از مجلس مامون بیرون شدند و به منزل خود رفتند، من نیز دنبال او رفتم و با وی وارد منزل شدم و گفتم: یابن رسول الله سپاس خداوندی را سزاست كه گفتگوی شما امروز نتیجه خوبی داد و مامون از شما تجلیل كرد و گفته های شما را پذیرفت و بر احترام و موقعیت شما افزود.
حضرت رضا علیه السلام فرمود ای فرزند جهم از این گفته ها مغرور نباش و فریب مامون را نخور، اگر چه او امروز مرا مورد تكریم و احترام قرار داد و سخنان مرا گوش كرد، و لیكن بدان او در همین نزدیكی ها مرا با زهر جفا خواهد كشت و به من ظلم و ستم روا خواهد داشت. و این موضوع از پدرانم از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده و شما این حدیث را از دیگران حفظ كن و جائی نقل و منتشر نساز.
حسن بن جهم گوید من این مطلب را در جائی نقل نكردم تا آن گاه كه در
[ صفحه 652]
طوس درگذشت و با زهر جفا شهید شد و در قصر حمید بن قحطبه در كنار قبر هارون دفن شد.